Hình thức nhà nước là gì? Các kiểu hình thức của Nhà nước?

1. hình thức nhà nước là gì?

Kiểu nhà nước là khái niệm sử dụng để chỉ bộ máy
thống trị đó thuộc về giai cấp nào, tồn tại trên cơ sở chế độ kinh
tế nào, tương ứng với hình thái kinh tế – xã hội nào.

Mỗi kiểu nhà nước lại có khả năng tồn tại
dưới các cách thức khác nhéu. cách thức nhà nước là khái niệm
dùng để chỉ cách thức tổ chức và phương thức thực hiện quyền lực
nhà nước. Nói cách khác đó là cách thức cầm quyền của giai cấp
thống trị.

cách thức nhà nước bị quy định bởi bản chất
giai cấp của nhà nước, bởi tương quan lực lượng giữa các giai cấp,
bởi cơ cấu giai cấp – xã hội, bởi đặc điểm truyền thống chính trị
của đất nước…

2. Kiểu và cách thức của
các loại Nhà nước:

Tương ứng với ba chế độ xã hội có đối kháng giai
cấp trong lịch sử là hình thái kinh tế – xã hội chiếm hữu nô lệ,
hình thái kinh tế – xã hội phong kiến và hình thái kinh tế – xã hội
tư bản chủ nghĩa là ba kiểu nhà nước: nhà nước chiếm hữu
nô lệ, nhà nước phong kiến và nhà nước tư sản. Tùy theo tình hình
kinh tế – xã hội cụ thể của mỗi quốc gia mà mỗi kiểu nhà nước được
tổ chức theo những cách thức nhất định. Nhà nước xã hội chủ nghĩa
mang bản chất “giai cấp vô sản”, nhưng lại là một kiểu nhà nước đặc biệt.

2.1. Nhà nước chiếm hữu nô
lệ:

Đây là nhà nước của giai cấp chủ nô thời cổ đại mà
tiêu biểu là các cách thức lịch sử nhà nước chủ nô ở Hy Lạp và La
Mã cổ đại như chính thể quân chủ và chính thể cộng hòa, chính thể
quý tộc và chính thể dân chủ. Các hình thức này chỉ khác nhéu về
hình thức và cơ chế hoạt động của tổ chức bộ máy nhà nước, còn bản
chất của chúng đều đặn là nhà nước của giai cấp chủ nô, nhằm thực
hiện sự chuyên chính đối với nô lệ.

2.2. Nhà nước phong
kiến:

Đây là nhà nước của giai cấp địa chủ phong kiến.
Nhà nước phong kiến cũng được tổ chức dưới nhiều cách thức khác
nhéu. Nói chung, ở phương Tây, hình thức quân chủ phân quyền là
hình thức nhà nước phổ biến. Quyền lực nhà nước được chia
thành quyền lực độc lập, địa phương phân tán. Mỗi chúa phong kiến
là một ông vua trên lãnh thổ của mình. Mối LH thực sự giữa các chúa
phong kiến châu Âu chủ yếu được thiết lập bằng các cách thức liên
minh của các nhà nước cát cứ, trong đó Thiên Chúa giáo trở thành
mối quan hệ tinh thần thiêng liêng giữa các tiểu vương quốc phong
kiến.

Ở phương Đông (tiêu biểu là Trung Quốc và ấn Độ),
hình thức quân chủ tập quyền là cách thức nhà
nước phổ biến dựa trên chế độ sở hữu nhà nước về ruộng
đất. Trong nhà nước này, quyền lực của vua được tăng cường rất
mạnh, hòang đế có uy quyền tuyệt đối, ý chí của vua là pháp
luật.

Dù tồn tại dưới bất kỳ cách thức nào, nhà nước
phong kiến cũng chỉ là chính quyền của giai cấp địa chủ, quý tộc,
là cơ quan bảo vệ những đặc quyền phong kiến, là công cụ của giai
cấp địa chủ phong kiến dùng để áp bức, thống trị nông nô.

2.3. Nhà nước tư
sản:

Nhà nước tư sản cũng được tổ chức dưới nhiều cách
thức khác nhéu, nhưng nói chung, chỉ có hai hình thức cơ bản nhất
là hình thức cộng hòa và cách thức quân chủ lập hiến. cách thức
cộng hòa lại được tổ chức dưới những hình thức khác nhéu như cộng
hòa Đại nghị, cộng hòa Tổng thống trong đó hình thức cộng hòa Đại
nghị là hình thức điển hình và phổ biến nhất. Trong thực tế, nhằm
thích ứng với điều kiện lịch sử chi tiết của mỗi quốc gia, các cách
thức chi tiết của nhà nước tư sản hiện đại lại có sự khác nhéu khá
lớn, về chế độ bầu cử, chế độ tổ chức một viện hay hai viện, về
nhiệm kỳ tổng thống, về sự phân chia quyền lực giữa tổng thống và
nội các.

hình thức của nhà nước tư
sản là rất phong phú nhưng không làm thay đổi ngay bản
chất của nó – đó là công cụ của giai cấp tư sản sử dụng để áp bức
thống trị giai cấp vô sản và quần chúng lao động để bảo vệ lợi ích
và quyền thống trị của giai cấp tư sản. Đúng như V.I.Lênin đã đã
chỉ ra: “Những hình thức của nhà nước tư sản thì hết sức khác nhau,
nhưng thực chất chỉ là một: chung quy lại thì tất cả những nhà nước
ấy, vô luận thế nào, cũng tất nhiên phải là nền chuyên chính tư
sản”.

mặc khác có thể thấy trước khi có nền dân chủ vô
sản thì nền dân chủ đạt được trong chủ nghĩa tư bản là nấc thang
khá quan trọng trong sự tiến hóa của nền dân chủ trong lịch sử. Sự
ra đời chế độ dân chủ tư sản là một bước tiến về chất trong sự phát
triển của nhà nước. ở đó, nó đã kết tinh được những tổng giá trị
dân chủ được sáng tạo ra trong thời kỳ trước khi giai cấp làm công
nhân cầm quyền, đồng thời thể hiện được những nhân tố mang tính
nhân loại, mang tính nhân dân chứa đựng trong một vài chuẩn mực dân
chủ đang được thực hiện ở các nước tư bản chủ nghĩa. Sự phát triển
hợp quy luật của các giá trị đó là những nhân tố nội tại dẫn tới
phủ định chủ nghĩa tư bản. Nền dân chủ vô sản với tư cách là nền
dân chủ cao về chất so với dân chủ tư sản cũng chỉ ra đời một khi
biết kế thừa, phát triển toàn bộ những giá trị dân chủ mà loài
người đã sáng tạo ra trong lịch sử, đặc biệt là những giá trị dân
chủ đạt được trong chủ nghĩa tư bản.

2.4. Nhà nước vô
sản:

Nhà nước vô sản là một kiểu
nhà nước đặc biệt trong lịch sử. Tính chất đặc biệt
của nó trước hết là ở chỗ nó chỉ tồn tại trong thời kỳ quá độ lên
chủ nghĩa cộng sản, nó là kiểu nhà
nước cuối cùng trong lịch sử của xã hội loài người. C.Mác
khẳng định: “Giữa xã hội tư bản chủ nghĩa và xã hội cộng sản chủ
nghĩa là một thời kỳ cải biến cách mạng từ xã hội nọ sang xã hội
kia. Thích ứng với thời kỳ ấy là một thời kỳ quá độ chính trị, và
nhà nước của thời kỳ ấy không thể là cái gì khác hơn là nền chuyên
chính cách mạng của giai cấp vô sản”1.

Sự tồn tại của nhà nước vô sản trong thời kỳ quá
độ này là tất yếu vì trong thời kỳ quá độ xã hội còn tồn tại các
giai cấp bóc lột và các lực lượng xã hội, chúng chống lại sự nghiệp
xây dựng chủ nghĩa xã hội khiến giai cấp làm công nhân và nhân dân
lao động phải trấn áp chúng bằng bạo lực. Hơn nữa, trong thời kỳ
quá độ còn có các giai cấp và tầng lớp trung gian khác. Do vị thế
xã hội kinh tế – xã hội của mình, họ dễ dao động giữa giai cấp vô
sản và giai cấp tư sản, họ không thể tự mình tiến lên chủ nghĩa xã
hội. Giai cấp vô sản phải tìm mọi cách thu hút lực lượng đông đảo
về phía mình. ở đây, chuyên chính vô sản đóng vai trò là thiết chế
rất cần thiết để bảo đảm sự lãnh đạo của giai cấp công nhân đối với
nhân dân.

Tính chất đặc biệt của nhà nước vô sản còn thể
hiện ở chỗ chức năng cơ bản nhất, chủ yếu nhất của nó không phải là
chức năng bạo lực mà là chức năng tổ chức xây dựng kinh tế – xã
hội. Khi đề cập tới vấn đề này, V.I.Lênin cho rằng chuyên chính vô
sản không phải chỉ là bạo lực đối với bọn bóc lột, và cũng không
phải chủ yếu là bạo lực mà mặt cơ bản của nó là tổ chức, xây dựng
toàn diện xã hội mới – xã hội xã hội chủ nghĩa và cộng sản chủ
nghĩa.

Cũng vì những tính chất đặc biệt như vậy của nhà
nước vô sản mà những nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác – Lênin đã
khẳng định rằng nhà nước vô sản là một kiểu nhà nước đặc biệt trong
lịch sử; đó là “nhà nước không còn nguyên nghĩa”, là nhà nước “nửa
nhà nước”. Sau khi những cơ sở kinh tế, xã hội của sự xuất hiện và
tồn tại của nhà nước mất đi thì nhà nước sẽ không còn. Sự mất đi
của nhà nước vô sản không phải bằng con đường “thủ tiêu”, “xóa bỏ”
mà bằng con đường “tự tiêu vong”. Sự tiêu vong của nhà nước vô sản
là một quy trình rất dài lâu.

Tính chất đặc biệt của nhà nước vô sản còn thể
hiện ở cơ sở quyền lực của nhà nước – đó là nền tảng liên minh công
– nông làm nòng cốt cho sự liên minh với mọi tầng lớp những người
lao động khác trong xã hội.

Để thực hiện sứ mệnh của mình, giai cấp làm công
nhân cần có sự hỗ trợ, cộng tác, liên minh, vững chắc và ngày càng
củng cố với những người lao động khác. Do vậy, chuyên chính vô sản
là một loại liên minh đặc biệt giữa giai cấp công nhân với quần
chúng lao động không vô sản. Nhà nước vô sản do vậy phải là chính
quyền của nhân dân, là nhà nước của dân, do dân, vì dân. Cũng Vì
vậy, chế độ dân chủ vô sản là chế độ dân chủ theo nghĩa đầy đủ nhất
của từ này. Đó là nền dân chủ bao quát toàn diện mọi lĩnh vực của
đời sống xã hội, nó lấy dân chủ trên lĩnh vực kinh tế làm cơ
sở.

Chủ nghĩa xã hội không thể tồn tại và phát triển
được nếu thiếu dân chủ, thiếu sự thực hiện một cách đầy đủ và mở
rộng không ngừng dân chủ. “Phát triển dân chủ đến cùng, tìm ra
những hình thức của sự phát triển ấy, đem thí nghiệm những hình
thức ấy trong thực tiễn, v.v.” là một trong số những nhiệm vụ cấu
thành của cách mạng xã hội chủ nghĩa, là một vấn đề có tính quy
luật của sự phát triển và hòan thiện nhà nước vô sản.

Giai cấp công nhân không chỉ có sứ mệnh lịch sử
lãnh đạo cuộc đấu tranh để phóng ra dân tộc mình, mà còn có vai trò
lịch sử toàn thế giới. Do vậy, chuyên chính vô sản còn phải làm
nghĩa vụ quốc tế của mình, bằng việc giúp đỡ từ mọi phương diện có
thể được cho cuộc đấu tranh của các dân tộc vì hòa bình, độc lập
dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội.

Nhà nước vô sản là
tổ chức, thông qua đó, Đảng của giai cấp công nhân thực hiện vai
trò lãnh đạo của mình đối với toàn xã hội. Không có sự lãnh đạo của
Đảng Cộng sản, nhà nước đó không giữ được bản chất giai cấp làm
công nhân của mình. Do vậy, bảo đảm vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng
sản đối với nhà nước là nguyên tắc sống còn của chuyên chính vô
sản. Sự lãnh đạo của Đảng đối với nhà nước không chỉ là yếu tố bảo
đảm bản chất giai cấp vô sản của nhà nước, mà còn là khó khăn để
giữ tính nhân dân của nhà nước đó. Đây cũng là một tính chất đặc
biệt của nhà nước vô sản

Nhà nước vô sản có thể tồn tại dưới các hình thức
khác nhéu. Công xã Pari năm 1871 đã sản nảy sinh nhà nước vô sản
kiểu Công xã. hình thức thứ hai
của chuyên chính vô sản là Xôviết. Ở một vài nước, nhà nước vô sản
còn tồn tại dưới hình thức nhà nước dân chủ nhân dân
v.v..

Thực tiễn xây dựng chủ nghĩa xã hội mang lại cho
nhà nước vô sản thường xuyên hình thức mới. Tính đa dạng của nhà
nước đó tùy thuộc vào điều kiện lịch sử chi tiết của thời điểm xác
lập nhà nước ấy, tùy thuộc vào tương quan lực lượng giữa các giai
cấp và khối liên minh giai cấp tạo thành cơ sở xã hội của nhà nước,
tùy thuộc vào nhiệm vụ kinh tế – chính trị – xã hội mà nhà nước đó
phải thực hiện, tùy thuộc vào truyền thống chính trị của dân tộc.
cách thức cụ thể của nhà nước trong thời kỳ quá độ có khả năng rất
khác nhéu, nhưng bản chất của chúng chỉ là một: chuyên chính cách
mạng của giai cấp vô sản.

Bài viết được thực hiện bởi: Luật sư Nguyễn Văn Dương

cấp bậc: Giám đốc
Doanh nghiệp

Lĩnh vực tư vấn:
Dân sự, Hình sự, Doanh nghiệp

Trình độ đào tạo:
Thạc sỹ Luật, MBA

Số năm kinh nghiệm thực
tế: 10 năm

Tổng số bài viết:
10.212 bài viết

Mẫu quyết liệt thay đổi người tiến hành tố tụng là
gì? Mẫu quyết liệt thay đổi ngay người tiến hành tố tụng? Hướng dẫn
sử dụng mẫu quyết liệt thay đổi ngay người tiến hành tố tụng? Quy
định của pháp luật về thay đổi người tiến hành tố tụng?

Mẫu thông báo về việc kháng cáo vụ án hành chính
là gì, mục đích của mẫu thông báo? Mẫu thông báo về việc kháng cáo
vụ án hành chính? Hướng dẫn soạn thảo của mẫu thông báo về việc
kháng cáo vụ án hành chính? Những nội dung liên quan đến thông báo
về việc kháng cáo vụ án hành chính?

Mẫu quyết liệt thay đổi biện pháp cưỡng chế đối
với pháp nhân là gì, mục đích của mẫu đơn? Mẫu quyết định thay
đổi ngay biện pháp cưỡng chế đối với pháp nhân? Hướng dẫn soạn thảo
mẫu quyết liệt thay đổi biện pháp cưỡng chế đối với pháp nhân?
Những quy định liên quan đến quyết liệt thay đổi biện pháp cưỡng
chế đối với pháp nhân?

Mẫu đề nghị phê chuẩn quyết liệt pháp nhân phải
nộp khoản tiền để bảo đảm thi hành án là gì, mục đích của mẫu đề
nghị? Mẫu đề nghị phê chuẩn quyết định pháp nhân phải nộp khoản
tiền để bảo đảm thi hành án? Hướng dẫn soạn thảo mẫu đề nghị phê
chuẩn quyết liệt pháp nhân phải nộp khoản tiền để bảo đảm thi hành
án? Những quy định liên quan đến biện pháp pháp nhân phải nộp khoản
tiền để bảo đảm thi hành án?

Mẫu quyết liệt truy tố theo Thủ tục rút gọn là gì?
Mẫu quyết định truy tố theo Thủ tục rút gọn? Hướng dẫn sử dụng mẫu
quyết định truy tố theo giấy tờ rút gọn? Quy định của pháp luật về
truy tố theo Thủ tục rút gọn?

Mẫu quyết định phúc thẩm giải quyết việc dân sự là
gì? Mẫu quyết liệt phúc thẩm giải quyết việc dân sự? Hướng dẫn dùng
mẫu quyết liệt phúc thẩm giải quyết việc dân sự? Quy định của pháp
luật về phúc thẩm giải quyết việc dân sự?

Mẫu thông báo tạm đình chỉ sản xuất, lưu thông là
gì? Mẫu thông báo tạm đình chỉ sản xuất, lưu thông? Điều kiện bảo
đảm chất lượng hàng hóa lưu thông trên thị trường? Thủ tục Xử lý vi
phạm trong quá trình kiểm tra chất lượng hàng hóa lưu thông trên
thị trường?

Mẫu thông báo kết quả thử nghiệm mẫu danh mục là
gì? Mẫu thông báo kết quả thử nghiệm mẫu danh mục? một vài quy định
của pháp luật về thử nghiệm mẫu danh mục?

Mẫu báo cáo tình hình thực hiện dự án đầu tư là
gì? Mẫu báo cáo tình hình thực hiện dự án đầu tư? một vài quy định
của pháp luật về thực hiện dự án đầu tư?

Mẫu Giấy đề nghị đăng ký Doanh nghiệp TNHH hai
thành viên trở lên là gì? Mẫu Giấy đề nghị đăng ký công ty TNHH hai
thành viên trở lên? Hướng dẫn làm Mẫu Giấy đề nghị đăng ký Doanh
nghiệp TNHH hai thành viên trở lên? một vài quy định của pháp luật
về đăng ký công ty TNHH hai thành viên trở lên?

Mẫu thông báo về việc kết thúc thanh tra là gì?
Mẫu thông báo về việc kết thúc thanh tra? một số quy định của pháp
luật về kết thúc thanh tra? Khi kết thúc thanh tra cần làm những
gì? Các hình thức thanh tra theo quy định của pháp luât?

Mẫu quyết định bổ nhiệm giám định viên kỹ thuật
hình sự là gì? Mẫu quyết định bổ nhiệm giám định viên kỹ thuật hình
sự? một số uy định của pháp luật về Mẫu quyết định bổ nhiệm giám
định viên kỹ thuật hình sự? Chức năng, nhiệm vụ của tổ chức giám
định kỹ thuật hình sự Công an nhân dân? Trình tự, hồ sơ, giấy tờ bổ
nhiệm giám định viên kỹ thuật hình sự?

Mẫu quyết định miễn nhiệm giám định viên kỹ thuật
hình sự là gì? Mẫu quyết định miễn nhiệm giám định viên kỹ thuật
hình sự? một số quy định của pháp luật về giám định viên kỹ thuật
hình sự? Trình tự, giấy tờ miễn nhiệm giám định viên giám định viên
kỹ thuật hình sự?

Mẫu quyết định miễn nhiệm giám định viên kỹ thuật
hình sự là gì? Mẫu quyết định miễn nhiệm giám định viên kỹ thuật
hình sự? một vài quy định của pháp luật về giám định viên kỹ thuật
hình sự? Trình tự, Thủ tục miễn nhiệm giám định viên giám định viên
kỹ thuật hình sự?

Mẫu quyết liệt bổ nhiệm giám định viên kỹ thuật
hình sự là gì? Mẫu quyết định bổ nhiệm giám định viên kỹ thuật hình
sự? một vài quy định của pháp luật về Mẫu quyết liệt bổ nhiệm giám
định viên kỹ thuật hình sự? Trình tự, hồ sơ, hồ sơ bổ nhiệm giám
định viên kỹ thuật hình sự?

Mẫu quyết định bổ nhiệm giám định viên kỹ thuật
hình sự là gì? Mẫu quyết định bổ nhiệm giám định viên kỹ thuật hình
sự 2021? Tiêu chuẩn giám định viên kỹ thuật hình sự? Trình tự, giấy
tờ, giấy tờ bổ nhiệm giám định viên kỹ thuật hình sự?

Mẫu yêu cầu về việc lập hồ sơ đề nghị tha tù trước
thời hạn có khó khăn là gì? Mẫu yêu cầu về việc lập giấy tờ đề nghị
tha tù trước thời hạn có điều kiện? Trường hợp tha tù trước thời
hạn có khó khăn? hồ sơ đề nghị tha tù trước thời hạn có điều kiện?
Thời gian, điều kiện thử thách, hậu quả pháp lí việc vi phạm khó
khăn thử thách của tha tù trước thời hạn có khó khăn?

Mẫu báo cáo kết quả tổ chức học tập, quán triệt và
triển khai thực hiện Nghị quyết của Đảng là gì? Mẫu báo cáo kết quả
tổ chức học tập, quán triệt và triển khai thực hiện Nghị quyết của
Đảng? một vài quy định của pháp luật về tổ chức học tập, quán triệt
và triển khai thực hiện Nghị quyết của Đảng?

Văn bản đề nghị công nhận lưu hành đặc cách giống
cây trồng là gì? Mẫu văn bản đề nghị công nhận lưu hành đặc cách
giống cây trồng? Hướng dẫn mẫu văn bản đề nghị công nhận lưu hành
đặc cách giống cây trồng?

Phiếu lấy ý kiến về việc chứng nhận quyền sở hữu
của cải/tài sản gắn liền với đất là gì? Mẫu phiếu lấy ý kiến về
việc chứng nhận quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất? Hướng dẫn
mẫu phiếu lấy ý kiến về việc chứng nhận quyền sở hữu tài sản gắn
liền với đất?